Μάχη των Οχυρών

6-9 Απρ 1941

Οργάνωση- Διάταξη Ελληνικών Δυνάμεων

H ΧΙV Μεραρχία, υπό τον Υποστράτηγο Παπακωνσταντίνου Κων/νο και Επιτελάρχη τον Ανχη (ΠΒ) Χρυσανθακόπουλο Διονύσιο με σταθμό Διοικήσεως το Σιδηρόκαστρο από 24/2/1941, κατείχε την ανατολική όχθη του Στρυμόνα μέχρι τις δυτικές προσβάσεις του υψιπέδου Κάτω Νευροκοπίου και διέθετε 6 Τάγματα Πεζικού, 5 Λόχους Προκαλύψεως και τα τμήματα 8 Οχυρών. Για να καλύψει το μέτωπο των 80 χιλιομέτρων που είχε αναπτυχθεί, οργανώθηκε σε δύο (2) Συγκροτήματα:

Το 41^ο ΣΠ (Συγκρότημα Σιδηροκάστρου): Αποτελούμενο από  3 Τάγματα Πεζικού, τα Οχυρά Ρούπελ, Καρατάς, Κάλη και 3 Λόχους Προκαλύψεως

Το 73^ο ΣΠ (Συγκρότημα Καρά Νταγ): Αποτελούμενο από 3 Τάγματα Πεζικού και τα Οχυρά Περσέκ, Μπαμπαζώρα, Μαλιάγκα, Περιθώρι και Παρταλούσκα.

Η VII Μεραρχία, υπό τον Υποστράτηγο Ζωϊόπουλο Χρήστο και Επιτελάρχη τον Ανχη (ΠΒ) Μανιδάκη Στυλιανό με σταθμό Διοικήσεως στη Δράμα από 28/10/1940, ήταν αναπτυγμένη από τη διάβαση Λιμπάχοβο (Εξοχής) μέχρι το Όρος Κουσλάρ  και διέθετε 10 Τάγματα Πεζικού, 2 Λόχους Προκαλύψεως και τα τμήματα 6 Οχυρών. Για να καλύψει το μέτωπο των 85 χιλιομέτρων που είχε αναπτυχθεί, οργανώθηκε σε τρεις (3) τομείς:

Το 26^ο ΣΠ (Τομέα Φαλακρού): Αποτελούμενο από  4 Τάγματα Πεζικού, τα Οχυρά Λισσε, Πυραμιδοειδές, Ντάσαβλι, Αγ. Νικόλαος, Καστίλλο και Μπαρτίσεβα.

Το 93^ο ΣΠ (Τομέα Τουλουμπάρ): Αποτελούμενο από 3 Τάγματα Πεζικού

Το 71^ο ΣΠ (Τομέα Παρανεστίου): Αποτελούμενο από 3 Τάγματα Πεζικού

Οργάνωση- Διάταξη Γερμανικών Δυνάμεων

Το XVIII Ορεινό Σώμα Στρατού αποτελούταν από:

α. 5^η Ορεινή Μεραρχία

β. 6^η Ορεινή Μεραρχία

γ. 72^η Μεραρχία Πεζικού

δ. 2^η Τεθωρακισμένη Μεραρχία

ε. Το 125 ανεξάρτητο και ενισχυμένο Σύνταγμα Πεζικού.

Αποστολή Ελληνικών Δυνάμεων

Το Τμήμα Στρατιάς Ανατολικής Μακεδονίας (ΤΣΑΜ) είχε την ευθύνη άμυνας επί της  οχυρωμένης τοποθεσίας Μπέλες – Νέστος.  Σε περίπτωση αδυναμίας και εφόσον είχε εξαντληθεί κάθε προσπάθεια για την εξασφάλιση της ανωτέρω τοποθεσίας, έπρεπε να συμπτύξει τις δυνάμεις του αναλόγως των συνθηκών προς τη Θεσσαλονίκη και στη συνέχεια δυτικά του Αξιού, ή προς την Καβάλα και την Αμφίπολη, προκειμένου να μεταφερθούν με θαλάσσια μέσα και να χρησιμοποιηθούν σε άλλη περιοχή.

Αποστολή Γερμανικών Δυνάμεων

Το XVIII Ορεινό Σώμα Στρατού αποτελούμενο από τις (5^η, 6^η, 72^η Μεραρχίες Πεζικού, 2^η Τεθωρακισμένη Μεραρχία και το 125 ΣΠ) είχε ως αποστολή τη διάσπαση της οχυρωμένης τοποθεσίας Μπέλες – Άγκιστρο – Όρη Βροντούς – Υψίπεδο Κάτω Νευροκοπίου  και κατάληψη της Θεσσαλονίκης.

Έναρξη Γερμανική Επίθεσης

Στις 05:15 της 6^ης Απριλίου 1941, χωρίς να τηρηθούν τα συνήθη διπλωματικά έθιμα σχετικά με την έκδοση τελεσιγράφου και την παροχή προθεσμίας για απάντηση, τα γερμανικά στρατεύματα εισέβαλαν στο ελληνικό έδαφος.

Ένα σεμνό και λιτό ανακοινωθέν πληροφορούσε εκείνο το πρωί τον ελληνικό λαό:

«Από της 0515, ο εν Βουλγαρία Γερμανικός Στρατός προσέβαλεν όλως απροόπτως τα ημέτερα στρατεύματα επί της ΕλληνοΒουλγαρικής μεθορίου. Τα στρατεύματά μας αμύνονται του πατρίου εδάφους»

Μάχη των Οχυρών – 06 Απρ 1941

Η προσπάθεια της 72^ης Γερμανικής Μεραρχίας στον τομέα του συγκροτήματος Καρα Νταγ στράφηκε κυρίως κατά των Οχυρών Περιθώρι, Μαλιάγκα, και Μπαμπαζώρα. Το Οχυρό Παρταλούσκα αντιμετώπισε μόνο μια μικρή δράση περιπόλων.

Στη ζώνη της VII Μεραρχίας, η κύρια προσπάθεια της 72^ης Γερμανικής Μεραρχίας, στράφηκε κυρίως στον τομέα Φαλακρού και τα οχυρά Λίσσε, Ντάσαβλι και Πυραμιδοειδές.

Περί τις 11:00 και μετά την ανατροπή των τμημάτων προκαλύψεως, ο εχθρός προσπάθησε να κινηθεί μεταξύ των οχυρών Λίσσε και Πυραμιδοειδές και να παραβιάσει τη στενωπό του Γρανίτη. Η προσπάθεια όμως αυτή απέτυχε, εξαιτίας της αποτελεσματικότητας των πυρών ιδιαιτέρως αυτών του οχυρού Λίσσε.

Στη συνέχεια, τα γερμανικά στρατεύματα προσπάθησαν να διεισδύσουν μεταξύ των οχυρών Λισσε και Περιθωρίου αλλά και πάλι αποκρούστηκαν. Η προσπάθεια των Γερμανών να υπερκεράσουν τον Γρανίτη καταλαμβάνοντας το ύψωμα Ουσόγια απέτυχε και τα τμήματα τους καθηλώθηκαν με σοβαρές απώλειες.

Μάχη των Οχυρών – 7 Απρ 1941

Στον τομέα Καρά Νταγ, οι Γερμανοί επιτέθηκαν αιφνιδιαστικά και κατέλαβαν το υψ. Σταυρός, από το οποίο εκδιώχθηκαν αργότερα κατόπιν αντεπιθέσεως που υποστηρίχτηκε από το οχυρό Μαλιάγκα. Άλλα γερμανικά τμήματα κατόρθωσαν περι τις 09:00 να επικαθήσουν στην επιφάνεια του Οχυρού Περιθωρίου και να εισέλθουν μέσα στις υπόγειες στοές κυρίως της Διμοιρίας Δ, μέσα στις οποίες ο αγώνας έλαβε δραματική μορφή και παρουσίασε εικόνα αληθινής κόλασης. Ο Δκτής του Οχυρού διατάζει συσκότιση. Η φρουρά του οχυρού μετά από δίωρο δραματικό αγώνα, με αυτοθυσία και ηρωισμό  πέτυχε να εξοντώσει όλους του Γερμανούς που είχαν εισδύσει σε αυτό. Ταυτόχρονα η  αντεπίθεση από μικρό τμήμα εναντίον των Γερμανών που είχαν επικαθίσει στην επιφάνεια του Οχυρού ανάγκασε τους Γερμανούς να υποχωρήσουν με σοβαρές απώλειες.

Στις 16:30 γερμανικές δυνάμεις επιπέδου Συντάγματος επιτέθηκαν εκ νέου στο Οχυρό Περιθωρίου με μικρές ομάδες διεισδύσεων και πυροβόλα εφόδου, χωρίς όμως αποτέλεσμα.

Τμήμα γερμανικών δυνάμεων που είχε καταλάβει το ύψωμα Κρέστη, περί της 16:00, κατευθύνεται προς το Οχυρό Παρταλούσκα, αποκρούεται όμως αποτελεσματικά από Δρία του Οχυρού και συλλαμβάνονται 5 Γερμανοί αιχμάλωτοι ένας εκ των οποίων Αξιωματικός που έφερε και συσκευή ασυρμάτου.

Το Οχυρό Μαλιάγκα, εκτός από κάποιες βολές πυροβόλων ευθυτενούς τροχιάς που δεν είχαν ουσιώδες αποτέλεσμα, δεν απειλήθηκε σοβαρά.

Τα Οχυρά Μπαμπαζώρα και Περσέκ δεν απειλήθηκαν καθόλου.

Ανατολικότερα στον Τομέα Φαλακρού, οι Γερμανοί ενισχύοντας τις δυνάμεις τους κατά τη διάρκεια της νύχτας στο χωριό Οχυρό, εξαπολύουν 20 λεπτο σφοδρό βομβαρδισμό με μονάδες πυροβολικού εναντίον του  Οχυρού Λίσσε, κατορθώνοντας να αχρηστέψουν ένα αντιαρματικό πυροβόλο 37χιλ και να τραυματίσουν 2 στρατιώτες.

Στην προσπάθεια τους να επωφεληθούν της ομίχλης που είχε πέσει στο λεκανοπέδιο, γερμανικές δυνάμεις επιτέθηκαν περι της 1000 κατά του οχυρού Ντάσαβλι ανεπιτυχώς. Καταλαμβάνουν όμως το ύψωμα Κρέστη περι της 14:00. Για την αντιμετώπιση της απειλής η Ελληνική μεραρχία συγκροτεί το Απόσπασμα Καλαποτίου με αποστολή την εξασφάλιση του ομόνυμου αυχένα και ανακατάληψης του υψώματος.

Ανατολικότερα στην περιοχή της Ουσόγιας, βολές πυροβολικού και πολυβόλων από το Οχυρό Πυραμιδοειδές κατορθώνουν να διαλύσουν συγκεντρωμένες γερμανικές δυνάμεις που σκόπευαν να επιχειρήσουν την κατάληψη του ομώνυμου υψώματος.

Τα Οχυρά Αγ. Νικόλαος, Καστίλλο και Μπαρτίσεβα δεν ενοχλήθηκαν καθόλου.

Μάχη των Οχυρών – 8 Απρ 1941

Οι προσπάθειες των Γερμανών κατά τη διάρκεια της νύχτας να εκπορθήσουν τα Οχυρά Μαλιάγκα και  Περιθώρι απέτυχαν. Η αντεπίθεση των ελληνικών δυνάμεων εναντίον εχθρικών τμημάτων που είχαν επικαθίσει στην επιφάνεια του Οχυρού, προσέλαβε μορφή αγώνα σώματος προς σώμα με τους Γερμανούς να υποχωρούν ατάκτως και με σημαντικές απώλειες.

Στον Τομέα Φαλακρού, η 72^η Γερμανική Μεραρχία δεν κατάφερε να εκπορθήσει τα Οχυρά Λισσε , Ντάσαβλι και Πυραμιδοειδές, αλλά κατάφερε να διατηρήσει τις θέσης της επί του υψώματος Κρέστης αφού κάθε προσπάθεια ανακατάληψης του από το Απόσπασμα Καλαποτίου είχε αποτύχει κυρίως λόγω της μη υποστήριξής του από βολές πυροβολικού εξαιτίας της πυκνής ομίχλης που επικρατούσε στην περιοχή.

Η ηρωική αυτή προσπάθεια του Αποσπάσματος Καλαποτίου κόστισε τη ζωή σε 28 στρατιώτες, ενώ 33 τραυματίστηκαν 3 εκ των οποίων ήταν Αξιωματικοί.

 

Μάχη των Οχυρών – 9 Απρ 1941

Στο συγκρότημα Καρανταγ κατά τη διάρκεια της νύχτας 8/9 Απριλίου τμήμα Γερμανικών δυνάμεων προσπαθούν να διεισδύσουν μεταξύ των Οχυρών Μαλιάγκα και Περιθώρι χωρίς αποτέλεσμα και με σοβαρές απώλειες σε έμψυχο δυναμικό και πολεμικό υλικό.

Το άλλο τμήμα που κατόρθωσε να διεισδύσει ανάμεσα στα οχυρά Περιθώρι και Παρταλούσκα προκειμένου να προσβάλλει τα μετόπισθεν του συγκροτήματος, καταδιώχθηκε με από θαρραλέα αντεπίθεση εφεδρικών διμοιριών και συνελήφθησαν 250 Γερμανοί αιχμάλωτοι.

Στον τομέα Φαλακρού τα Γερμανικά τμήματα που βρίσκονται στο ύψωμα Ουσόγια αδυνατούν να προωθηθούν παραπέρα, βαλλόμενα από σφοδρά πυρά του Οχυρού Πυραμιδοειδες και πυροβολικού. Στις 10:10 το απόσπασμα Καλαποτίου επιχειρεί εκ νέου την ανακατάληψη του υψώματος Κρέστης. Μέχρι τις 1300 καταφέρνει να εκδιώξει τους Γερμανούς και να το ανακαταλάβει.

Περι τις 1300, γερμανικό όχημα με λευκή σημαία πλησιάζει το οχυρό Πυραμιδοειδές. Ο επικεφαλής Γερμανός Αξιωματικός γνωρίζει στον Δκτή του Οχυρού ότι διεξάγονται διαπραγματεύσεις συνθηκολόγησης, ζητώντας την άμεση κατάπαυση του πυρός. Ο δκτης επικοινωνεί με τη διοίκηση της VII Μεραρχίας η οποία στις 14:10 διατάζει την κατάπαυση το πυρός.

Ο Δκτής του ΤΣΑΜ Αντιστράτηγος Μπακόπουλος, βλέποντας την συνεχιζόμενη διείσδυση των γερμανικών δυνάμεων και την αναμενόμενη κατάληψη της Θεσ/νικης να αποτελούν άμεσο κίνδυνο αιχμαλωσίας των ελληνικών δυνάμεων, αποφασίζει να συμπτύξει τις μονάδες του από το βράδυ της 8 Απριλίου στα λιμάνια της Ανατολικής Μακεδονίας.

Στις 16:30 της 08 Απριλίου αναφέρει τηλεφωνικώς  στον Αρχηγό Στρατού Αντγο Παπάγο Αλέξανδρο την απόφασή του να συμπτύξει τις δυνάμεις του. Πέντε λεπτά αργότερα λαμβάνει τηλεφωνική διαταγή του Γενικού Στρατηγείου η οποία τον εξουσιοδοτούσε να έρθει σε διαπραγματεύσεις  με τον Δκτη των Γερμανικών δυνάμεων για τη σύναψη συνθηκολόγησης και παύσης των εχθροπραξιών.

Μάχη των Οχυρών –  Συνθηκολόγηση

Στις 14:00 της 09 Απριλίου, στο Γερμανικό Προξενείο της Θεσσαλονίκης υπογράφηκε Πρωτόκολλο και Παράρτημα Διαπραγματεύσεων μεταξύ του Δκτή του ΤΣΑΜ και του Δκτή της 2^ης Τεθωρακισμένης Γερμανικής Μεραρχίας.

Στο Πρωτόκολλο περιλήφθηκε ο όρος ότι από τους Αξιωματικούς δεν θα αφαιρούνταν τα ξίφη τους.

Με το Παράρτημα αναγνωρίστηκε ο ηρωικός αγώνας του ΤΣΑΜ και εκφραζόταν η επιθυμία να μη σταλούν οι Αξιωματικοί και οπλίτες σε στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Έτσι τερματίστηκε η μάχη των οχυρών και ο αγώνας στην Ανατολική Μακεδονία με όρους εξαιρετικά έντιμους για τα ελληνικά στρατεύματα που υπεραμύνθηκαν της τοποθεσίας Μπέλες – Νέστος.

Οι ελληνικές απώλειες του ανωτέρου τετραήμερου τιτάνιου αγώνα υπήρξαν μικρές και δεν ξεπέρασαν τους 1000 νεκρούς και τραυματίες σε όλο το μέτωπο της οχυρωματικής «Γραμμής Μεταξά». Αντίθετα, οι γερμανικές απώλειες από τις 06 – 10 Απρ 1941 υπήρξαν σημαντικές έχοντας 555 νεκρούς, 2134 τραυματίες και 170 αγνοούμενους.

Ο Δκτής του 125^ου Γερμανικού Συντάγματος στη συνάντησή του με τον Ανχη Πλευράκη Δκτή του Συγκροτήματος των Οχυρών Ρούπελ και Καρατάς, μετά την ανακωχή, του δήλωσε δακρύζοντας: «Δεν θρηνώ ως στρατιώτης, διότι η θυσία ήταν επιβεβλημένη, αλλά κλαίω ως άνθρωπος διότι εκ του Συντάγματός μου απέμειναν ολίγοι μόνον άνδρες».

Ο Δκτης της 72^ης Γερμανικής Μεραρχίας, η οποία έδρασε στο υψίπεδο του Κάτω Νευροκοπίου, δήλωσε στον Αντιστράτηγο Δέδε, Διοικητή της Ομάδας Μεραρχιών: «Πολέμησα στην Πολωνία και την Γαλλία, αλλά πουθενά δεν συνάντησα τόσο αποτελεσματική και φθοροποιό αντίσταση όσον στην Ελλάδα».

O Δκτής του XVIII Γερμανικού Σώματος Στρατού που έδρασε στην οχυρωμένη τοποθεσία Μπέλες – Νέστος, είπε στον Επιτελάρχη του ΤΣΑΜ: «Είχαμε ακούσει να μιλούν για την γενναιότητα και τον ηρωισμό του Ελληνικού Στρατού αλλά δεν φανταστήκαμε την γενναιότητα και τον ηρωισμό τον οποίο επέδειξαν οι στρατιώτες σας. Πολεμήσατε θαυμάσια!!  ».

Ο Χίτλερ σε λόγο του την 04 Μαι 1941 ενώπιον του Ραιχσταγ, κάνοντας απολογισμό των εκστρατειών του, είπε: «Η ιστορική δικαιοσύνη με υποχρεώνει να διαπιστώσω ότι από όλους τους αντιπάλους τους οποίους αντιμετωπίσαμε, ο Έλληνας στρατιώτης  πολέμησε με ύψιστο ηρωισμό και αυτοθυσία. Συνθηκολόγησε μόνο όταν η εξακολούθηση της αντίστασης δεν ήταν πλέον δυνατή και δεν είχε κανένα λόγο».